हिशेब व लेखापरीक्षण
निकष १४: लेखा प्रणाली, अंतर्गत नियंत्रण व लेखापरीक्षण अनुपालन
हिशेब व लेखापरीक्षण आढावा
लेखापरीक्षण स्थिती
अद्ययावत
शेवटचे लेखापरीक्षण : आर्थिक वर्ष २०२४-२५
लेखापरीक्षण श्रेणी
श्रेणी अ
उत्कृष्ट आर्थिक व्यवस्थापन
प्रलंबित हरकती
२
लहान, निकाली काढण्याची प्रक्रिया सुरू
वापरात असलेले सॉफ्टवेअर
AuditOnline
डिजिटल लेखा प्रणाली
लेखा प्रणाली व सॉफ्टवेअर
AuditOnline सॉफ्टवेअर
प्रकार: शासनमान्य ऑनलाइन लेखा प्रणाली
अमलबजावणी दिनांक: एप्रिल २०२१
प्रशिक्षित कर्मचारी: ग्रामसेवक
वैशिष्ट्ये: दुहेरी नोंद लेखापद्धती, प्रत्यक्ष अहवाल, अंदाजपत्रक नोंद व पडताळणी
प्रवेश: जीपी कर्मचारी व लेखापरीक्षकांसाठी उपलब्ध वेब आधारित प्रणाली
देखरेखीतील हस्तलिखित वह्या
- रोख वह्या (दैनिक नोंदी)
- पावती व देयके नोंदवही
- स्थावर मालमत्ता नोंदवही (स्थिर मालमत्ता)
- अंदाजपत्रक नोंदवही (वार्षिक अंदाजपत्रक)
- खाते वह्या (योजना निहाय)
- बिल नोंदवही (सर्व बिले व व्हाउचर)
- बँक समेट विवरणपत्र
वित्तीय अहवाल वेळापत्रक
मासिक: रोख वह्या बंद करणे, बँक समेट
त्रैमासिक: उत्पन्न व खर्च पत्रक, अंदाजपत्रक खर्च अहवाल
अर्धवार्षिक: ग्रामसभेस वित्तीय स्थिती अहवाल
वार्षिक: संपूर्ण वार्षिक आर्थिक हिशेब, अंतिम लेखे, लेखापरीक्षण तयारी
बँक खाती
मुख्य खाते: स्टेट बँक ऑफ इंडिया (खाते क्र.: 12345678901)
मनरेगा खाते: पोस्ट ऑफिस सेव्हिंग्स बँक (खाते क्र.: 98765432109)
योजना निहाय खाती: जेजेएम, पीएमएवाय, एसबीएम साठी ३ स्वतंत्र खाती
स्वाक्षरी अधिकार: सरपंच, ग्रामसेवक (संयुक्त स्वाक्षरी आवश्यक)
अंतर्गत आर्थिक नियंत्रण
मंजुरी व प्राधिकरण प्रक्रिया
| व्यवहाराचा प्रकार | रकमेची मर्यादा | आवश्यक मंजुरी | कागदपत्रे |
|---|---|---|---|
| नियमित खर्च (दप्तर साहित्य, वीज-पाणी) | ₹५,००० पर्यंत | ग्रामसेवक यांची मंजुरी | बिल, पावती, व्हाउचर |
| सेवा देयके (कर्मचारी वेतन, कंत्राटे) | ₹५,००० - ₹५०,००० | सरपंच यांची मंजुरी | बिल, ठराव, व्हाउचर |
| विकासकामे व खरेदी | ₹५०,००० पेक्षा जास्त | ग्रामपंचायत ठराव | ठराव, निविदा/कोटेशन, करार, बिले |
| महत्त्वाची पायाभूत प्रकल्प | ₹२ लाख पेक्षा जास्त | ग्रामपंचायत + बीडीओ/अभियंता यांची तांत्रिक मंजुरी | तपशीलवार प्रकल्प अहवाल, अंदाजपत्रक, मंजुरी, कामाचा आदेश |
जबाबदाऱ्या विभाजन
- बिल तयार करणे: संबंधित विभाग कर्मचारी / लिपिक
- बिल पडताळणी: लेखापाल (हिशेब, अंदाजपत्रक उपलब्धता इ. तपासणी)
- मंजुरी: ग्रामसेवक / सरपंच (मर्यादेनुसार)
- देयक मंजुरी: सरपंच + ग्रामसेवक (धनादेशांवर संयुक्त स्वाक्षरी)
- हिशेब नोंदी: लेखापाल (AuditOnline + हस्तलिखित वह्या)
- बँक समेट: लेखापाल (मासिक, ग्रामसेवकांकडून आढावा)
- अंतर्गत आढावा: वित्त समिती (मासिक आढावा)
रोख रक्कम व्यवस्थापन
रोख हातात मर्यादा: कोणत्याही वेळी जास्तीत जास्त ₹१०,०००
रोख वह्या: लेखापालाकडून दररोज अद्ययावत
शारीरिक पडताळणी: ग्रामसेवकांकडून साप्ताहिक रोख मोजणी, सरपंचांकडून मासिक मोजणी
बँकेत जमा: जादा रोख २४ तासांच्या आत बँकेत जमा
लघुरक्कम (Petty Cash): तातडीच्या छोट्या खर्चासाठी ₹३,००० राखीव
लेखापरीक्षण इतिहास व अहवाल
अलीकडील लेखापरीक्षण अहवाल
| आर्थिक वर्ष | लेखापरीक्षण प्रकार | लेखापरीक्षण संस्था | लेखापरीक्षण दिनांक | श्रेणी/रेटिंग | अहवाल |
|---|---|---|---|---|---|
| २०२३-२४ | अंतर्गत लेखापरीक्षण | जिल्हा परिषद अंतर्गत लेखापरीक्षण विभाग | जून २०२४ | श्रेणी अ | डाउनलोड |
| २०२२-२३ | अंतर्गत लेखापरीक्षण | जिल्हा परिषद अंतर्गत लेखापरीक्षण विभाग | मे २०२३ | श्रेणी अ | डाउनलोड |
| २०२१-२२ | अंतर्गत लेखापरीक्षण | जिल्हा परिषद अंतर्गत लेखापरीक्षण विभाग | जुलै २०२२ | श्रेणी ब | डाउनलोड |
| २०२०-२१ | सीएजी लेखापरीक्षण (कायदेशीर) | भारताचे नियंत्रक व महालेखापरीक्षक (CAG) | सप्टेंबर २०२१ | समाधानकारक | डाउनलोड |
मनरेगा सामाजिक लेखापरीक्षण
| आर्थिक वर्ष | लेखापरीक्षण दिनांक | अमलात आणणारी संस्था | सार्वजनिक सुनावणी दिनांक | निरीक्षणे | अहवाल |
|---|---|---|---|---|---|
| २०२३-२४ | ऑगस्ट २०२४ | सामाजिक लेखापरीक्षण विभाग (SAU) | २५ ऑगस्ट २०२४ | सर्व कामे पडताळली, काही नोंदींमध्ये किरकोळ विलंब | डाउनलोड |
| २०२२-२३ | ऑगस्ट २०२३ | सामाजिक लेखापरीक्षण विभाग (SAU) | २० ऑगस्ट २०२३ | कोणतेही मोठे अनियमितता आढळली नाही, कामाची गुणवत्ता समाधानकारक | डाउनलोड |
लेखापरीक्षण निरीक्षणे व अनुपालन स्थिती
आ.व. २०२३-२४ लेखापरीक्षण निरीक्षणे (अंतर्गत लेखापरीक्षण - जून २०२४)
| अ.क्र. | निरीक्षण | गंभीरता | केलेली सुधारात्मक कारवाई | स्थिती |
|---|---|---|---|---|
| १ | आ.व. २०२३-२४ मधील नवीन स्थावर मालमत्ता स्थावर नोंदवहीत नोंद न केलेली | लहान | सर्व नवीन मालमत्ता (कंप्युटर, फर्निचर इ.) स्थावर नोंदवहीत नोंदविण्यात आल्या | निकाली |
| २ | मार्च २०२४ चे बँक समेट विवरणपत्र उशिरा सादर | लहान | प्रक्रिया सुधारित, मासिक अंतिम दिनांकांचे कॅलेंडर तयार करून अमलात | निकाली |
| ३ | २ बिलांसाठी (दप्तर साहित्य) आधारक कागदपत्रे जोडलेली नव्हती | लहान | कागदपत्रे शोधून संलग्न केली, बिल प्रक्रिया साठी तपशीलवार तपासणी यादी (चेकलिस्ट) तयार | अंतिम पडताळणी प्रलंबित |
| ४ | एकूण आर्थिक व्यवस्थापन उत्कृष्ट, कोणतीही मोठी हरकत नाही | सकारात्मक | लेखापरीक्षण पथकाकडून प्रशंसापत्र | - |
मागील वर्षांतील प्रलंबित लेखापरीक्षण निरीक्षणे
| वर्ष | निरीक्षण | संबंधित रक्कम | सध्याची स्थिती | अपेक्षित निकाली दिनांक |
|---|---|---|---|---|
| २०२१-२२ | ५ करदात्यांकडील मालमत्ता कर थकबाकी | ₹१२,४५० | वसुली नोटिसा जारी, २ जणांकडून (₹५,२००) वसुली | डिसेंबर २०२४ |
| २०२०-२१ | पूर्ण झालेले पीएमएवाय घरे (३ नग) प्रत्यक्ष पडताळणी प्रलंबित | ₹१.२ लाख | बीडीओ कार्यालयासोबत संयुक्त प्रत्यक्ष पडताळणी नियोजित | नोव्हेंबर २०२४ |
अंदाजपत्रक विरुद्ध प्रत्यक्ष – लेखापरीक्षित आर्थिक हिशेब (आ.व. २०२३-२४)
उत्पन्न
| उत्पन्न स्रोत | अंदाजपत्रक (₹) | प्रत्यक्ष (₹) | फरक | % साध्य |
|---|---|---|---|---|
| स्वतःचे उत्पन्न (कर, शुल्क) | ₹२,५०,००० | ₹२,३८,५०० | -₹११,५०० | ९५% |
| राज्य अनुदाने (१४ वा वित्त आयोग, राज्य वित्त आयोग) | ₹८,००,००० | ₹८,००,००० | ₹० | १००% |
| केंद्र प्रायोजित योजनेची अनुदाने | ₹१५,००,००० | ₹१४,८५,२०० | -₹१४,८०० | ९९% |
| मनरेगा | ₹१२,००,००० | ₹११,७६,३०० | -₹२३,७०० | ९८% |
| इतर उत्पन्न (भाडे, व्याज) | ₹५०,००० | ₹५६,८०० | +₹६,८०० | ११४% |
| एकूण उत्पन्न | ₹३८,००,००० | ₹३७,५६,८०० | -₹४३,२०० | ९९% |
खर्च
| खर्चाचे मथळे | अंदाजपत्रक (₹) | प्रत्यक्ष (₹) | फरक | % वापर |
|---|---|---|---|---|
| वेतन व भत्ते | ₹६,५०,००० | ₹६,४२,८०० | -₹७,२०० | ९९% |
| कार्यालयीन खर्च | ₹१,२०,००० | ₹१,१५,६०० | -₹४,४०० | ९६% |
| पाणीपुरवठा व स्वच्छता | ₹८,५०,००० | ₹८,३५,२०० | -₹१४,८०० | ९८% |
| रस्ते व पायाभूत सुविधा | ₹९,००,००० | ₹८,९२,५०० | -₹७,५०० | ९९% |
| मनरेगा कामे | ₹१२,००,००० | ₹११,७६,३०० | -₹२३,७०० | ९८% |
| सामाजिक कल्याण योजना | ₹८०,००० | ₹७८,४०० | -₹१,६०० | ९८% |
| एकूण खर्च | ₹३८,००,००० | ₹३७,४०,८०० | -₹५९,२०० | ९८% |
वित्तीय सारांश (आ.व. २०२३-२४)
एकूण उत्पन्न: ₹३७,५६,८००
एकूण खर्च: ₹३७,४०,८००
उपशेष/तुटी: ₹१६,००० (उपशेष पुढील वर्षी हस्तांतरित)
अंदाजपत्रक वापर: ९८% (उत्कृष्ट कामगिरी)
लेखापरीक्षण मत: "आर्थिक हिशेब सत्य व निष्पक्ष दृष्टिकोन दर्शवतात. कोणत्याही प्रकारच्या महत्त्वपूर्ण चुकीच्या नोंदी आढळल्या नाहीत."
लेखापरीक्षण अनुपालन व सर्वोत्तम पद्धती
डिजिटल लेखापद्धती
स्थिती: पूर्णपणे अंमलात
- १००% व्यवहार AuditOnline सॉफ्टवेअरमध्ये नोंदलेले
- प्रत्यक्ष (Real-time) आर्थिक स्थिती उपलब्ध
- स्वयंचलित अहवाल निर्मिती
- सर्व आर्थिक माहितीचा क्लाउड बॅकअप
अंतर्गत लेखापरीक्षण यंत्रणा
स्थिती: सक्रिय
- वित्त समितीकडून मासिक आढावा
- त्रैमासिक स्वयं-मूल्यांकन तपासणी यादी
- जिल्हा परिषदेकडून वार्षिक अंतर्गत लेखापरीक्षण
- सीएजी कडून कायदेशीर लेखापरीक्षण (दर ३ वर्षांनी)
दस्तऐवज व्यवस्थापन
स्थिती: संघटित
- सर्व बिले व व्हाउचर तारखेनुसार (chronological) वर्गीकृत
- वर्षनिहाय अंदाजपत्रक फाइल्स ठेवलेल्या
- लेखापरीक्षण अहवाल १० वर्षांसाठी संग्रहित
- महत्त्वाच्या कागदपत्रांचे डिजिटल स्कॅनिंग
हिशेबांमध्ये पारदर्शकता
स्थिती: सार्वजनिक प्रवेश उपलब्ध
- वार्षिक अंदाजपत्रक सूचना फलकावर प्रदर्शित
- ग्रामसभेत त्रैमासिक खर्च अहवाल सादर
- लेखापरीक्षण अहवाल सार्वजनिक पाहणीसाठी उपलब्ध
- महत्त्वाची आर्थिक माहिती संकेतस्थळावर उपलब्ध
नियोजित लेखापरीक्षणे
| लेखापरीक्षण प्रकार | आर्थिक वर्ष | लेखापरीक्षण संस्था | अंदाजित दिनांक | तयारीची स्थिती |
|---|---|---|---|---|
| अंतर्गत लेखापरीक्षण | २०२४-२५ (मध्यावधी) | जिल्हा परिषद लेखापरीक्षण विभाग | डिसेंबर २०२४ | नोंदी तयार |
| मनरेगा सामाजिक लेखापरीक्षण | २०२४-२५ | सामाजिक लेखापरीक्षण विभाग | ऑगस्ट २०२५ | काम प्रगतीपथावर |
| वार्षिक अंतर्गत लेखापरीक्षण | २०२४-२५ | जिल्हा परिषद लेखापरीक्षण विभाग | जून २०२५ | नियोजित |
हिशेब व लेखापरीक्षण पथक
| नाव व पद | जबाबदारी | संपर्क | शैक्षणिक पात्रता |
|---|---|---|---|
| - लेखापाल |
सर्व हिशेबांची नोंद, AuditOnline मध्ये माहिती नोंद, वित्तीय अहवाल तयार करणे | - | - |
| पांचाळ महादेव सित्ताराम ग्रामसेवक / सचिव |
आर्थिक देखरेख, बिल मंजुरी, लेखापरीक्षण समन्वय | ८७८८२७२६५६ | - |
| रामचंद्र होनाजी रोडेवाड सरपंच |
आर्थिक मंजुरी, अंदाजपत्रक देखरेख, लेखापरीक्षण नोंदींचा पाठपुरावा | ८८०६४४७८८१ | - |
| - अध्यक्ष, वित्त समिती |
मासिक आर्थिक आढावा, अंदाजपत्रक परीक्षण | - | - |
ग्रामपंचायत जानेगाव